Nieuws

Op Zaterdag 28 oktober 2017 van 10.00-17.00 uur vindt in Cultuurcentrum Carolus in Valkenswaard de Dag van de Brabantse Volkscultuur plaats

Het thema is 'Roken en sigaren’;
over roken en de productie van sigaren en sigaretten in Brabant in cultuur-historisch perspectief. 

Een provinciaal en lokaal evenement, deze Dag van de Brabantse Volkscultuur.
De Dag van de Brabantse Volkscultuur is een initiatief van de Historische Vereniging Brabant, Erfgoed Brabant, Brabants Heem en Tilburg University.

Vorige jaren kwam men over andere onderwerpen bijeen in Gemert en Etten-Leur.

In de productie van sigaren speelde de regio, en met name Valkenswaard, een belangrijke functie.

Vandaar dat heemkundekring Weerderheem, i.s.m. het Valkerij- en Sigarenmakerijmuseum, tekende voor de organisatie. 

Is roken geschiedenis?
Zolang is het nog niet geleden dat een goede gastheer of gastvrouw het favoriete sigaretten-merk van zijn of haar gasten in huis haalde en glazen op tafel zette met 'rokertjes'. Voor opa werd een kistje sigaren neergezet en op zijn verjaardag kreeg hij dozen vol. Tot ver in de jaren tachtig mocht overal gerookt worden: op het werk, in de klas, in de trein. Pas een tiental jaren terug werd roken verbannen naar de buitenlucht en zelfs op perrons van stations zijn nu rookzones. 

Toch was roken minstens 150 jaar lang een volledig geaccepteerd genot. Vanaf ongeveer 1860 werd het roken, eerst van sigaren en vanaf de Eerste Wereldoorlog ook van sigaretten, mateloos populair.
Maar roken bood niet alleen fysiek genot, het was - en is - ook nauw verbonden met sociale status, leefstijl en imago.

Zo was de rokende vrouw lang een taboe, tot na de Tweede Wereld-oorlog ook de 'moderne' vrouw geacht werd op zijn tijd een sigaret op te steken.

Vanaf het eind van de negentiende eeuw werd Noord-Brabant ook nog eens internationaal toon-aangevend in de sigaren- en sigarettenproductie. Tientallen grotere en kleinere fabrieken produceerden voor de wereldmarkt. Valkenswaard was zo’n centrum. Pas vrij recent kwam daar een einde aan. Nu worden alleen nog in Duizel en Eersel sigaren geproduceerd.

De bijbehorende reclame-uitingen hebben tal van herinneringen nagelaten, in emaillen reclameborden, sigarenbandjes en -blikjes, en in de collectieve herinnering. Tijdens de Dag van de Brabantse Volkscultuur op zaterdag 28 oktober 2017 in Valkenswaard laten we al deze aspecten van roken in het recente verleden de revue passeren. Hoe roken geluk bracht!

Zaterdag 28 oktober
Na de inleiding door dagvoorzitter prof. Dr. Arnoud-Jan Bijsterveld en een toespraak van burgemeester Anton Ederveen zullen diverse sprekers aspecten van het roken en de fabricage van rookwaren bespreken: dr. Henk van Mierlo, Kitty de Leeuw, Bas Bierkens en Tom Bodde van de Scandinavian Tobacco Group.

In de middaguren volgen rondleidingen in Valkenswaard door de heemkundige VVV-gidsen Wil Coolen en Christ van den Besselaar en in de musea: Valkerij-Sigarenmakerijmuseum en het Nederlands Steendrukmuseum.

Vijfenzestig jaar jong is heemkundekring Weerderheem op 24 oktober geworden.
De in 1952 opgerichte vereniging is er trots op volop te floreren als cultuur-historische vereniging. De lokale historie en cultuur heeft nog maar weinig geheimen.

Desalniettemin kent Weerderheem voortdurend nieuwe uitdagingen. Zo zijn onlangs de plaatselijke kadastergegevens voor ieder digitaal toegankelijk geworden en wordt de toegankelijkheid van een digitaal gegevensbestand met betrekking tot archeologie voorbereid. De nieuwe, voorlaatste, tentoonstelling op de Achelse Kluis over Wereldoorlog I trekt volop bezoekers.

En zaterdag 28 oktober organiseert Weerderheem voor de provincie de Dag van de Brabantse Volkscultuur.

De dienstbaarheid van de heemkundekring uit zich in tal van zaken zoals bv. door de wekelijkse publicaties in het Valkenswaards Weekblad en de ondersteuning bij heeminformatie op de scholen. En, als mooie traditie, komt volgende maand weer een cahier uit in dialectverhalen (deel vijftien). Het 65-jarige Weerderheem gaat gezond en wel de pensioenleeftijd in of, zogewenst, tegemoet.

Jacques van Gerven vierde mee
Vorige week werd het jubileum al gevierd in een volle foyer van Cultuurcentrum Carolus. De gangmaker was Jacques van Gerven. Met zijn grappen en grollen, maar vooral met zijn liedjes, gebracht in een muzikale trio, wist hij precies zowel de waarde van heemkunde te treffen als een opperste feeststemming te realiseren.

Het werd een voortreffelijke jubileumavond, die werd afgesloten met een uiteenzetting over kunst in Valkenswaardse kerken door Tineke van Gerwen. Dit culturele aspect, dat mooi aansloot bij de boekpresentatie, werd door de toehoorders gretig verorberd.

De auteurs: Joop van Appeldorn en Etienne Wetzer
Een ander hoogtepunt van de jubileumviering was de boekpresentatie.
Jacques van Gerven liet alle onderdelen van de avond ontspannen en geolied in elkaar overgaan. 

Dus stond daar ineens Joop van Appeldorn achter het sprekersgestoelte om het nieuwe boek van Etienne Wetzer en hemzelf van enige achtergrondinformatie te voorzien.

Dit product, 300 pagina’s prachtige geschiedenis gevat in dertien lokale verhalen over mensen, plekken en situaties is een juweeltje voor iedere Valkenswaardenaar. De titel 'Valkenswaard, verhalend in beeld' ziet er super uit en men leest elk verhaal in één ruk uit.

Nu te koop bij Boekhandel Priem en bij de Plus in Dommelen.

Anton Ederveen heeft moeite met bijbenen
Uiteraard toonde B&W belangstelling voor het jubileum en het nieuwe Valkenswaardse boek.
Burgemeester Anton Ederveen en wethouders Hetty Tindemans en Mart Wijnen volgden dinsdagavond 17 oktober de feestelijkheden.

Op zeker moment kondigde Jacques van Gerven aan dat Weerderheemvoorzitter Henk Wessels onderhand maar eens dat boek tevoorschijn moest halen.
Bij dit feestelijke hoogtepunt ontvingen burgemeester Anton Ederveen en de auteurs het 'eerste boek'.

Daarbij liet de burgemeester zich ontschieten dat de productiviteit van Valkenswaardse historieschrijvers met lezen nauwelijks is bij te houden, voor hem. Maar dat hij bij elke gelegenheid die zich op het gemeentehuis voordoet zijn gasten vertelt, en foto’s laat zien, over cultuur-historisch Valkenswaard en daarbij de betreffende lectuur uit zijn boekenkast erbij haalt.

Een serie foto's van deze avond is te vinden in het fotoalbum.

Jubileumboek

Nieuwe uitgave van heemkundekring Weerderheem! 
‘Valkenswaard, verhalend in beeld’ verschijnt bij gelegenheid van het 65 jarig jubileum van de vereniging (1952-2017).

Wekelijks staan in het Valkenswaards Weekblad publicaties van Weerderheem. Denk aan de vaste rubriek ‘Valkenswaardevol’ en het maandelijkse artikel over uiteenlopende onderwerpen.
Interessante lectuur, die altijd reacties oplevert van de inwoners.

Nu iets speciaals. In oktober komt het boek ‘Valkenswaard, verhalend in beeld’ uit. Uiteraard met kenmerkende Valkenswaardse onderwerpen. Maar wel items die nog niet uitgebreid zijn beschreven.
Een prachtige uitgave op A4 formaat en met een harde kaft. De inhoud omvat zo’n 250 pagina’s tekst met foto’s.

De auteurs zijn de Weerderheemscribenten Joop van Appeldorn en Etienne Wetzer.
De layout is van Ellen Verbeek van Studio Eigenwijs.

Over de inhoud
Alles bijeen een dertiental vlotlezende artikelen. Gelardeerd met veelal niet eerder gepubliceerde foto’s.

Welk zijn de onderwerpen die aan bod komen?
Dommelen en de Belleman; Van Gerwen-Lemmens aan de Leenderweg; Smolders’ schoenen van Gèssel naar Valkenswird; van Heuvels’ vakmanschap in rijtuigen; kroniek van de Sint-Jansparochie; wat was Elcoma ook alweer?; van zandzuigerij tot Eurostrand; een theehuisje op Venbergen; de eerste heel- en vroedmeester van Valkenswaard (Johannes H. Gijrath); de korenmolen Sint-Antonius Abt; familie Bos, van drooghuis naar nieuwkuis; de eerste handelsbanken in het dorp; en, de kiosken op de mèrt.

Dat betekent dat er voor ieder wat wils in staat. Het gaat over het Valkenswaard-van-nu en de geschiedenis die erachter verscholen ligt.

Voorinschrijven tot 1 oktober
Op 17 oktober wordt ‘Valkenswaard, verhalend in beeld’ gepresenteerd.
Vanaf dan kan men het kopen voor € 24.95. Wie goedkoper uit wil zijn kan erop voorinschrijven. De voorinschrijving loopt tot 1 oktober 2017 en de kosten zijn dan € 20,95.

Voorinschrijven doet men door het bedrag van € 20,95 over te maken op rekening 
NL82 RABO 010 821 0324 t.n.v. pennm. HKK Weerderheem. (onder vermelding van jubileumboek + naam + adres)

Na 17 oktober kan het boek worden afgehaald op de plaats en datum die nog wordt bekendgemaakt.

Waar ik woon, dat is bekend. Sterker nog, de woning en het perceel waarop het staat kun je zelfs ‘in den blinde’ uittekenen. Je weet ook precies wat je eraan wil verbeteren, aanpassen of bijbouwen. Over de huidige en toekomstige situatie van je woonplek kan niemand je nog ‘iets wijsmaken’, toch?

Maar hoe zit het met het verleden? Wat heeft jouw huis en de grond eromheen meegemaakt, of door moeten maken, in de loop der tijden. Moest het veel afzien, of is het rotsvast en onaangeroerd door de eeuwen heen gelaveeerd. Ben je daarvan op de hoogte?

Bekend is dat de heemkundekring gegevens heeft over mensen die hier geleefd hebben, gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden, over de ontwikkeling van de kernen en wijken, over de manier van leven en spreken en nog meer. Zij doet dat om, naar de toekomst, een cultureel-verantwoorde ontwikkeling voor Valkenswaard te ondersteunen. Je hebt mogelijk gelezen dat Weerderheem ijverig mede in de grond wroet, archeologisch onderzoek heet het, om nog breder en nauwkeuriger de gegevens over Valkenswaard vast te stellen.

Kadaster
Behalve inzet voor de toekomst kijkt Weerderheem ook naar het verleden. In verband met de woonontwikkeling gebeurt dat ook. Als je het over huizen en grondpercelen spreekt raak je in contact met wat we ‘kadaster’ noemen.

Catastrum (L) of katastichon (Gr) was van oorsprong een hoofdelijke belasting op bezit van onroerend goed. In ons land ging men eind 18e eeuw over op schriftelijke vastlegging. Daarvoor werd, kort door de bocht gezegd, een aparte organisatie in het leven geroepen, het kadaster, met als taak: maak een gegevenslijst van onroerende goederen en hun eigenaren.

In 1832 was de dienst landelijk gereed met de inventarisatie. Het werd vervolgens hun werk om die lijst bij te houden. Dat betekent: naam van gebruiker of vruchtgebruiker vastleggen, en, waar ligt het perceel, de afmetingen, grondgebruik, recht van hypotheek of erfdienstbaarheid en hoe is de staat van de bodem. Hun werk is wettelijk geregeld waarbij de toegankelijkheid voor de burger ook verzekerd is.

Ten behoeve van de lokale geschiedenis heeft heemkundekring Weerderheem in 1997 de Kadastrale Atlas van Valkenswaard uitgegeven waarin de gegevens van 1832 staan vermeld.

Perceelsontwikkeling bekijken
Mensen willen graag meer weten over het perceel waarop ze wonen. Daarom heeft Weerderheem de kadastergegevens van Borkel & Schaft, Dommelen en Valkenswaard vanaf 1832 nu ook eenvoudig-toegankelijk gemaakt. Was de kadastrale Atlas nog op papier, nu is alles digitaal.

Dat heeft me wat werk gekost! De man die met het idee en de deskundigheid kwam is Henk van der Heijden. Met zijn ervaring, in andere gemeenten opgedaan, en de inzet van vrijwilligers is een helse klus geklaard. Wiel Creemers, Huub Rutten, Loet Visschers en Erwin van Oorschot zijn als werkpaarden van de groep ‘kadaster’ enkele jaren bezig geweest met het verzamelen, structureren en vooral het ‘inkloppen’ van gegevens in de computer.

Wie nu een perceelsnummer of een eigenaarnaam intypt ziet de hele historie van het gevraagde verschijnen. Dat levert interessante gegevens op. Je krijgt antwoord op vele uiteenlopende vragen. Dat huis van mijn grootvader, van wie en voor hoeveel heeft hij dat gekocht? Waarom lopen wegen zoals ze lopen in Valkenswaard? Wat was het gevolg van de ruilverkaveling? Waar woonden leerlooier, sigarenmakers enz? Wanneer en waar ontginningen? Wat gebeurde in 1930 met perceel ...? Hoe was de gang van zake bij herinrichting en beheer van de openbare ruimte? Welke percelen moesten plaats maken voor bv. een nieuwbouwwijk? En zo voort.

Hoe en wat
Deze kadastergegevens zijn niet van buitenaf bereikbaar zoals bv de Beeldbank, de Cultuur-historische waardenkaart, de Bidprentjesverzameling, WOI tentoonstelling (Achelse Kluis) en andere heemproducten. 

Je moet ervoor naar de heemkamer; Cultuurcentrum Carolus aan de Oranje Nassaustraat (open op dinsdagavond van 8 tot 10). Daar kun je alles opzoeken en inzien. Wel het perceelsnummer of naam van de eigenaar kennen. Je wordt zo nodig ter plekke geholpen. En mocht je bepaalde gegevens willen kopiëren? Ook dat kan tegen een geringe vergoeding.